DIALOG NADZIEI

W dniach 3-4 czerwca 1999 roku miały miejsce nieformalne Konsultacje Teologiczne zorganizowane przez Fundację Cyryla i Metodego w Warszawie, a noszące roboczy temat: Ekspansja nowych Kościołów i paraeklezjalnych grup charyzmatycznych w świetle dialogu katolicko-zielonoświątkowego. Miejscem Konsultacji było warszawskie Franciszkańskie Centrum dla Europy Wschodniej i Północnej, które ma swoją siedzibę przy ul. Modzelewskiego. Konsultacje te doprowadziły do niezmiernie ciekawego spotkania przedstawicieli teologii katolickiej i grupy osób działających w ramach katolickiego Ruchu Odnowy Charyzmatycznej z przedstawicielami chrześcijańskich wspólnot należących do Kościoła zielonoświątkowego, do zborów wolnochrześcijańskich i innych, a także z przedstawicielami niektórych parakościelnych chrześcijańskich organizacji charyzmatycznych. W zapowiedzi tego spotkania można było przeczytać: „udział wezmą między innymi ze strony katolickiej ks. prof. M. Czajkowski (ATK) i o. dr S. Gajek (KUL), a ze strony zielonoświątkowej – pastorzy E. Czajko i K. Sosulski”. Liczba uczestników w różnych momentach spotkania wahała się od kilkunastu do dwudziestu kilku osób.

Centralnym mówcą Konsultacji był angielski ksiądz katolicki, pochodzący z rodziny anglikańskiej, dr Peter Hocken, jeden z najbardziej cenionych w Europie i w świecie znawców problematyki ruchu zielonoświątkowego i charyzmatycznego. Ks. P. Hocken od roku 1988 pełni funkcję sekretarza Towarzystwa Studiów Pentekostalnych (The Society for Pentecostal Studies) i jest autorem wielu artykułów i publikacji teologicznych poświęconych ekumenii i historii chrześcijaństwa dwudziestego wieku. Zamieścił wiele haseł w słynnym Słowniku ruchów charyzmatycznych i pentekostalnych (Dictionary of the Pentecostal and Charismatic Movements). W czasie warszawskiego spotkania wygłosił on w sumie trzy wykłady poświęcone kolejno: nowym Kościołom charyzmatycznym powstającym w ramach szeroko pojętego świata protestanckiego, następnie fenomenowi ruchów paraeklezjalnych, niezmiernie rozpowszechnionych w dzisiejszym świecie, i wreszcie teologicznej ocenie wspomnianych nowych Kościołów charyzmatycznych. Pewnym zaskoczeniem dla wielu zebranych była informacja, że omawiane przez ks. Hockena problemy dotyczą trudnej do dokładniejszego oszacowania liczby chrześcijan, ale wahającej się w skali światowej między 100 a 200 milionami ludzi. Dynamika przemian wyznaniowych w świecie chrześcijańskim wyraźnie nie jest do końca uświadamiana sobie przez polskich chrześcijan.

Obrady otworzyło odczytanie listu od ks. bpa W. Miziołka z pozdrowieniami dla uczestników Konsultacji i z błogosławieństwem dla nich. Następnie uczestnicy obrad modlili się fragmentami słowa Bożego i śpiewem – ten rys miał obficie towarzyszyć zebranym w różnych momentach dwudniowych spotkań. We wstępnym przedłożeniu przypomniano krótko historię dialogu katolicko-zielonoświątkowego: otóż od 1972 roku ówczesny Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan rozpoczął spotkania z przedstawicielami niektórych wspólnot zielonoświątkowych. Znanymi postaciami dialogu byli Kilian McDonnell (katolicki mnich benedyktyński, który kiedyś gościł w Warszawie na spotkaniu podobnym do tegorocznych Konsultacji) i David du Plesis (zielonoświątkowiec). Spotkania te zaowocowały kilkoma Raportami ( w latach 70., 80. i 90.) wydawanymi na bazie kolejnych etapów dialogu.

Pierwszy wykład ks. Hockena nosił tytuł: Nowe charyzmatyczne Kościoły – zjawisko i charakterystyka. Prelegent wezwał najpierw do pozbycia się podwójnego stereotypu podchodzenia do omawianego zagadnienia tylko przez pryzmat podejrzliwości (gdzie centralnym staje się pojęcie „sekty”) lub przez pryzmat teologicznych kategorii właściwych tylko dla katolików, a często rzutowanych na nowe niekatolickie fenomeny eklezjalne. Dla właściwego zrozumienie owych nowych Kościołów (New Charismatic Churches – NCC) jest potrzebne spojrzenie z ich własnej perspektywy, jako że są one radykalnie odmienne nie tylko od Kościoła katolickiego, ale i od historycznych Kościołów protestanckich, z Kościołami zielonoświątkowymi włącznie. Nie tylko faktycznie są odmienne, ale równie pragną takimi pozostać z własnego wyboru. Nie tworzą one „wyznań”, a nawet uważają, że jest to najgorszy los, jaki mógłby je spotkać. Pojęcie „Kościoła” (church) jest u nich stosowane tylko na określenie wspólnoty lokalnej, a ponadlokalne więzi noszą raczej nazwę „sieci” (networks). Określenie „nowe” oznacza, że tego typu wspólnoty chrześcijańskie pojawiły się dopiero na przełomie lat 50. i 60., a rozwinęły się do skali obserwowanej obecnie dopiero w latach 80. i 90., kiedy to nastąpiła prawdziwa ich eksplozja. Jest to fenomen na skalę ogólnoświatową ostatnich dwudziestu lat. Najbardziej znane z tych struktur powstały w USA, głównie w Kalifornii: Vinyard, powołany do życia przez Johna Wimbera, Calvary Chapel czy Hope Chapel. Typowe ich cechy to bardzo skromne wymagania doktrynalne (ograniczające się w zasadzie do ortodoksyjnej trynitologii oraz zbawienia w Jezusie), a także nowoczesny sposób zarządzania, upodobniony zresztą niekiedy do mentalności współczesnych menedżerów. Kierują nimi ludzie uformowani nie tyle na studiach teologicznych, co w atmosferze masowej kultury lub przedsiębiorczości związanej z informatyką, co zyskało im niekiedy przezwisko „Kościoła dla yuppies” (yuppi church). Typową inicjatywą CC jest Marsz dla Jezusa (March for Jezus), doroczny marsz skupiający miliony chrześcijan na całym globie, od Brazylii po Moskwę. Dobrze reprezentuje ich mentalność ewangelizacyjna maksyma: „myśl o wielkich rzeczach, a wielkie rzeczy będą się działy”.

Wykład drugi P. Hockena był zatytułowany: Ruchy paraeklezjalne: zjawisko i charakterystyka. Prelegent omówił pięć takich ruchów, niektórych obecnych w kilkudziesięciu, a innych nawet w ponad stu krajach świata – i liczących od kilku do kilkunastu tysięcy stałych pracowników. Podobnie jak nowe Kościoły charyzmatyczne, także te ruchy mają amerykańską, zwykle kalifornijską proweniencję: Youth for Christ (Młodzież dla Chrystusa), Navigators (Nawigatorzy), Campus Crusade for Christ (Akademicka Krucjata dla Chrystusa), Youth with a Mission (Młodzież z Misją), Operation Mobilization. Generalnie organizacje te, mobilizujące wspólnie setki tysięcy ludzi, są dziełem ostatnich kilkudziesięciu lat.

W swoim trzecim wykładzie ks. Peter Hocken skupił się na Teologicznej ocenie nowych Kościołów charyzmatycznych. Aspekt ich „nowości” przejawia się w nowym typie pobożności: dynamiczne uwielbienie, współczesna muzyka, podkreślanie lokalnej wspólnoty, aspekt międzynarodowy, podawania uczestnikom ogólnoświatowej wizji zaangażowania, swobodne korzystanie z nowoczesnej technologii komunikacyjnej. Natomiast aspekt charyzmatyczności, obok specyficznej, „charyzmatycznej” właśnie modlitwy, przejawia się na przykład w odkrywaniu ponadlokalnego powołania apostolskiego: misje, dzieła charytatywne, szerzenie Biblii. W trakcie porównywania mentalności katolickiej ze sposobem myślenia członków nowych charyzmatycznych Kościołów i parakościelnych organizacji charyzmatycznych (lub ewangelikalnych) powstałych w świecie w ciągu ostatnich czterdziestu lat, P. Hocken podkreślił, że o ile Kościół katolicki jest przywiązany do pełni wyrazu wiary, to nowe Kościoły bardziej zainteresowane są jej czystością. Katolicy bardziej podkreślają ciągłość działania łaski Bożej i niewidzialny jej aspekt, a „nowi charyzmatycy” – widzą aspekt łaski objawiającej się w niespodziewanych Bożych interwencjach, do tego możliwych do zaobserwowania w codziennym życiu.

W podsumowaniu czerwcowych Konsultacji Teologicznych na temat Ekspansja nowych Kościołów i paraeklezjalnych grup charyzmatycznych w świetle dialogu katolicko-zielonoświątkowego trzeba stwierdzić, że było to niezmiernie ubogacające wydarzenie w bardzo różnych aspektach. Pierwszym z nich był wymiar informacyjny, jako że ks. Hocken w pełni zasługuje na miano światowego znawcy problematyki zielonoświątkowej i charyzmatycznej. Ważny był też wymiar spotkania w grupach roboczych w atmosferze uważnego dialogu katolików z przedstawicielami zielonoświątkowców i zborów wolnochrześcijańskich. Całość została dopełniona przez towarzyszącą Konsultacjom modlitwę o otwarcie na Boże światło w świecie, w którym – jak być może nigdy przedtem – potrzeba świadectwa i głosu nieskłóconych i niepodzielonych chrześcijan.

ks. Andrzej Siemieniewski