JA JESTEM’ CZY ‚JA JUŻ BYŁEM

W tym artykule postaram się przedstawić problem z dość kontrowersyjnym wersetem, jakim jest J 8,58:

„Odpowiedział im Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę powiadam wam, pierwej niż Abraham był, Jam jest (gr. ego eimi)»” (BW).

Na tle tego wersetu toczy się wieloletni konflikt, szczególnie ze Świadkami Jehowy, którzy (i nie oni jedni) oddali ten werset następująco:

„Jezus im rzekł: «Zaprawdę, zaprawdę wam mówię: Zanim Abraham zaczął istnieć, ja już byłem»” (PNŚ).

Ale czy takie tłumaczenie jest poprawne? Aby odpowiedzieć na to pytanie, postaram się przedstawić ów problem w trochę szerszym kontekście biblijnym.

Czytając wnikliwie Pismo Święte, można zauważyć, że Jezus dbał o to, aby ludzie nie okrzyknęli Go Mesjaszem, aby w ten sposób nie spowodować zamieszania związanego z nadziejami mesjańskimi, jakie ludzie wtedy żywili (uważali Go za mesjasza politycznego, który wyzwoli Izraela). Nie afiszował się On przed ludem jako Syn Boży, Bóg prawdziwy. Tę prawdę dał poznać tylko swoim najbliższym uczniom oraz… faryzeuszom, którzy oczekiwali mesjasza – człowieka, który odegra wielką rolę w polityce. Jednym z takich wymownych fragmentów w Ewangelii jest ten, gdy Jezus po odparciu wszystkich ataków faryzeuszów, sam przystąpił do ataku:

„Gdy faryzeusze byli zebrani, Jezus zadał im takie pytanie: «Co sądzicie o Mesjaszu? Czyim jest synem?». Odpowiedzieli Mu: «Dawida». Wtedy rzekł do nich: «Jakżeż więc Dawid natchniony przez Ducha może nazywać Go Panem, gdy mówi: Rzekł Pan do Pana mego: Siądź po prawicy mojej, aż położę Twoich nieprzyjaciół pod stopy Twoje. Jeśli więc Dawid nazywa Go Panem, to jak może być [tylko] jego synem?». I żaden z nich nie mógł Mu odpowiedzieć. Nikt też od owego dnia nie odważył się więcej Go pytać” (Mt 22,41-45 – BT).

Chciałbym zwrócić tutaj uwagę na słowo „tylko”, znajdujące się w wersecie 45, które pozwala nam lepiej zrozumieć ten fragment, a którego brak w innych przekładach.

Według mnie najtrafniej komentuje to przypis z Biblii poznańskiej do Mk 12,35-37:

„[Jezus] atakuje twierdzenie, że Mesjasz jest synem Dawida, powołując się na Psalm 110,1, gdzie Dawid nazywa Go swoim Panem, a Bóg wyznacza Mu miejsce po swojej prawicy, czyli uznaje udział w swojej władzy, godności i mocy. Mesjasz musi być Bogiem. Tego jednak ani faryzeusze, ani uczeni w Prawie przyznać nie chcieli i nie mogli, bo według ich nauki Mesjasz miał być tylko człowiekiem pochodzącym z rodu Dawidowego. Nie odpowiedzieli więc nic na słowa Jezusa”.

Podobne zachowanie Jezusa możemy zauważyć w zatargach Jezusa z faryzeuszami, które są opisane w Ewangelii wg św. Jana. Tutaj można podziwiać wielką inreligencję Pana Jezusa, który daje Żydom do zrozumienia, że jest Bogiem, ale w taki sposób, żeby nie dowiedział się o tym prosty lud, a przy okazji nie dać faryzeuszom podstaw do oskarżenia Go o bluźnierstwo. Wykorzystuje lepszą znajomość Pisma Świętego przez faryzeuszów niż przez lud i posługuje się tajemniczym stwierdzeniem: „Ja jestem”. Większość katolików dopatruje się w tym zwrocie aluzji do słów z Wj 3,14: „Odpowiedział Bóg Mojżeszowi: «JESTEM, KTÓRY JESTEM». I dodał: «Tak powiesz synom Izraela: JESTEM posłał mnie do was»” (BT). To zestawienie nie bardzo się podoba przeciwnikom doktryny o Trójcy Świętej (antytrynitarystom), ponieważ jest ono nieścisłe, a co więcej, Septuaginta tłumaczy ten zwrot przez ego eimi ho on, tzn. „Ja jestem Ten istniejący”. Na tej podstawie twierdzą oni, że tytułem Boga jest ho on („istniejący”), a nie ego eimi(„Ja jestem”). Skoro nie podoba im się to odwołanie się do Wj 3,14, więc pokażmy im inne – tym razem bardziej ścisłe. W tym zwrocie można się dopatrzyć aluzji do innych wypowiedzi Jahwe – takich, które znajdujemy w Pwt 32,39 i w Iz 43,10. Wg mnie św. Jan prawdopodobnie odniósł tajemnicze słowa Jezusa „Ja jestem” do Septuaginty (LXX– grecki przekład Biblii hebrajskiej obowiązujący za czasów apostołów), w którym padają identyczne słowa: ego eimi. Ta hipoteza jest poparta tym, że Ewangelia według św. Jana została napisana w języku greckim, czyli słuszniej byłoby odnieść słowa „Ja jestem” do Septuaginty niż bezpośrednio do Pism hebrajskich, bowiem niejednokrotnie trudno jest jednoznacznie przełożyć znaczenie tych słów na język grecki. Prześledźmy tę sytuację, w której Jezus Chrystus wpadł w zatarg z faryzeuszami:

„Powiedziałem wam, że pomrzecie w grzechach swoich. Tak, jeżeli nie uwierzycie, że JA JESTEM, pomrzecie w grzechach swoich” (J 8,24 – BT).

W tym wersecie pojawiają się mistyczne słowa „Ja jestem”. Podobne stwierdzenie pada w Księdze Powtórzonego Prawa:

„Patrzcie teraz, że Ja jestem (ego eimi – LXX), Ja jeden, i nie ma ze Mną żadnego boga. Ja zabijam i Ja sam ożywiam, Ja ranię i Ja sam uzdrawiam, że nikt z mojej ręki nie uwalnia” (Pwt 32,39 – BT).

Podobne stwierdzenie występuje również w Księdze Izajasza:

„Wy jesteście moimi świadkami – mówi Pan – i moimi sługami, których wybrałem, abyście poznali i wierzyli mi, i zrozumieli, że to Ja jestem (ego eimi – LXX), że przede mną Boga nie stworzono i po mnie się go nie stworzy” (Iz 43,10 – BW).

Zwróćmy uwagę na podobieństwo tego ostatniego wersetu do J 8,24:

„[…] jeżeli nie uwierzycie, że JA JESTEM […]”.

Aby wykazać mistycyzm tych słów, trzeba zauważyć, że Jezus powiedział „Ja jestem”, ale nie powiedział, kim jest!!! Podobnie w Księdze Izajasza. Do dziś istnieją spekulacje, co mogłyby oddawać te słowa. Jedni twierdzą, że „Ja jestem” odnosi się do: „Ja jestem Bogiem prawdziwym”, inni, że „Ja Jestem” – dla odróżnienia od bóstw pogańskich, których nie ma, dla innych jeszcze jest to streszczenie słów następnych: „przede mną Boga nie stworzono i po mnie się go nie stworzy” itp. Podobnie i tutaj te słowa spowodowały zdziwienie u Żydów, którzy pytają go w następnym wersecie:

„Powiedzieli do Niego: «Kimże Ty jesteś?»” (J 8,25).

W tym momencie pada odpowiedź Jezusa – również mistyczna, bo wieloznaczna: ten archen ho ti kai lalo hymin. Zdanie te można przetłumaczyć na wiele sposobów. Jeden z nich to: „Przede wszystkim po cóż jeszcze do was mówię?” (BT), są też inne, często spotykane tłumaczenia: „Jestem tym, o którym wam mówię” (BP), „To, co wam z początku powiadam” (BG), jeszcze inni Ojcowie Kościoła tłumaczą to jako: „Co do swego początku [jestem] tym, co właśnie mówię wam. Biblia poznańska komentuje to jako: „Jezus co do swoich początków jest Jahwe, o którym dopiero co mówił” (JHWH jest tutaj synonimem słowa „Bóg”).

Parę wersetów dalej mamy powtórzenie tych tajemniczych słów „Ja jestem” – ego eimi, po których Jezus również nie mówi otwarcie, kim jest:

„Rzekł więc do nich Jezus: «Gdy wywyższycie Syna Człowieczego, wtedy poznacie, że JA JESTEM i że Ja nic od siebie nie czynię, ale że to mówię, czego Mnie Ojciec nauczył»” (J 8,28 – BT).

Za trzecim razem jest moment kulminacyjny:

„«Abraham, ojciec wasz, rozradował się z tego, że ujrzał mój dzień – ujrzał [go] i ucieszył się». Na to rzekli do Niego Żydzi: «Pięćdziesięciu lat jeszcze nie masz, a Abrahama widziałeś?». Rzekł do nich Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Zanim Abraham stał się, JA JESTEM»” (J 8,56-58 – BT).

Tutaj znowu padają identyczne słowa: ego eimi, które oznaczają „Ja jestem”. Jezus Chrystus mógł użyć słów ego emen, aby powiedzieć, że już był. Świadkowie Jehowy uważają, że Żydzi chcieli ukamienować Jezusa, za to, że powiedział, iż jest starszy od Abrahama. Według nich stwierdzenie, że Jezus jest starszy od Abrahama, było bluźnierstwem. Nie zauważają jednak, że to „bluźnierstwo” padło przecież dwa wersety wcześniej – tzn. w wersecie 56.

„Abraham, ojciec wasz, rozradował się z tego, że ujrzał mój dzień – ujrzał [go] i ucieszył się” (w. 56).

Dlaczego w tym momencie nie wzięli kamieni i nie zaczęli go kamienować? Następny werset nic nie wskazuje na to, aby wzburzenie Żydów nagle wzrosło. Dobrze zrozumieli oni wypowiedź Jezusa, o czym świadczy następny werset. Moim zdaniem ma on lekki odcień ironii, kpiny oraz zdziwienia:

„Na to rzekli do Niego Żydzi: «Pięćdziesięciu lat jeszcze nie masz, a Abrahama widziałeś?»” (w. 57);

– i teraz moment najważniejszy:

„Rzekł do nich Jezus: «Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Zanim Abraham stał się, JA JESTEM»” (w. 58).

I właśnie wtedy, gdy usłyszeli po raz trzeci te same słowa, które nie bardzo pasują gramatycznie do kontekstu, Żydzi zrozumieli, że w tej aluzji chodzi o coś więcej niż o Jego wiek. W końcu zrozumieli, co On miał na myśli, powtarzając te słowa: „Ja jestem”.

„Porwali więc kamienie, aby je rzucić na Niego. Jezus jednak ukrył się i wyszedł ze świątyni” (w. 59).

Z tego przykładu widać, że to kontekst nadaje mistycyzm słowom ego eimi, czyli „Ja jestem”. Oddając ten werset przez „Ja już byłem”, tłumacze wykazują brak zrozumienia tego fragmentu, zawężając swoje rozważania tylko do tego jednego wersetu. Jeśliby choć przez chwilę zastanowili się nad jego tłumaczeniem, to może by nie pozbawiali go jego mistycznej głębi. Gdyby św. Jan, pisząc swoją Ewangelię, chciał zrobić aluzję wyłącznie do wieku Chrystusa, nie wstawiałby tam ego eimi, lecz ego emen – „Ja już byłem”.

Na zakończenie chciałbym podać listę podobieństw między wypowiedziami Boga Jahwe a wypowiedziami Jezusa:

Iz 43,10 (BW): „Wy jesteście moimi świadkami […]”	Dz 1,8: „[…] i będziecie moimi świadkami […] aż po krańce ziemi”
Iz 43,10: „[…] i moimi sługami […]”	J 12,26: „A kto by chciał Mi służyć, niech idzie za Mną, a gdzie Ja jestem, tam będzie i mój sługa. A jeśli ktoś Mi służy, uczci go mój Ojciec” (BT); zob. J 15,20, 2 Kor 11,23, Kol 4,12; Jud 1,1
Iz 43,10: „[…] których wybrałem […]”	J 15,16: „Nie wyście Mnie wybrali, ale Ja was wybrałem”
Iz 43,10: „[…] abyście poznali i wierzyli mi, i zrozumieli, że to Ja jestem”	J 8,24: „[…] jeżeli nie uwierzycie, że JA JESTEM, pomrzecie w grzechach swoich” (BT),
Iz 43,10: „[…] abyście poznali i wierzyli mi, i zrozumieli, że to Ja jestem”	J 8,28: „Rzekł więc do nich Jezus: «Gdy wywyższycie Syna Człowieczego, wtedy poznacie, że JA JESTEM»” (BT)
Iz 43,10: „[…] przede mną Boga nie stworzono i po mnie się go nie stworzy”	Ap 1,17: „Jam jest Pierwszy i Ostatni” (BT)

Odpowiedź na zarzuty antytrynitarne

Dyskutując ten temat z różnymi antytrynitarystami, natknąłem się na pewne ich zarzuty, które mi postawili. Postanowiłem je pokrótce opisać.

1. Pierwszą zarzutem, z jakim się spotkałem, jest podważenie mistycyzmu zawartego w słowach Jezusa „Ja jestem”. Antytrynitaryści robią to na wiele sposobów:

• Poprzez ukazanie innych sytuacji, w których Jezus wypowiada słowa ego eimi („Ja jestem”), nierozwinięte przez następującą po nich frazę, a które nie są rozumiane przez nikogo jako mistyczne; oraz te same słowa, bez rozwinięcia, które są wypowiadane przez innych ludzi. Przytoczmy je:

• Łk 24,37-39

„Wtedy zatrwożyli się i pełni lęku mniemali, że widzą ducha. Lecz On rzekł im: «Czemu jesteście zatrwożeni i czemu wątpliwości budzą się w waszych sercach? Spójrzcie na ręce moje i nogi moje, że to Ja jestem (gr. ego eimi). Dotknijcie mnie i patrzcie: Wszak duch nie ma ciała ani kości, jak widzicie, że Ja mam»” (BW).

• J 9,8-9

„A sąsiedzi i ci, którzy go przedtem widywali jako żebraka, mówili: «Czyż to nie ten, który siadywał, żebrząc?». Jedni mówili: «To jest on», a inni mówili: «Nie, ale jest do niego podobny». On zaś rzekł: «To ja (dosł. „ja jestem” – ego eimi)»” (BW) .

W tych miejscach rzeczywiście nikt nie dopatruje się żadnego mistycyzmu. Te wersety pokazują nam jednoznacznie, że nie zawsze samo ego eimi musi oznaczać nazwanie się Bóstwem. Lecz taka argumentacja antytrynitarzy jest zdecydowanie błędna. Zauważmy tutaj pewną różnicę. W tych dwóch powyższych przykładach owe słowa ego eimisą dokładnie wyjaśnione przez kontekst. W przypadku Łk 24,39 uczniowie nie byli pewni, czy to jest Jezus. I wtedy On rozwiewa ich wątpliwości, mówiąc, „to Ja jestem”. Podobnie mamy w J 9,9. Ludzie nie wiedzieli, czy to jest ten sam żebrak, którego znali. Wtedy on zapewnia, że tak, potwierdza to, mówiąc: „to ja jestem”. Natomiast w wersetach J 8,24.28 słowa Jezusa „Ja jestem” nie są wyjaśnione przez kontekst, co jest potwierdzone pytaniem zdziwionych faryzeuszów: „Kimże Ty jesteś?”. Nikt w Biblii poza Jezusem i starotestamentowym Jahwe nie używa w tak mistyczny sposób słów „Ja jestem”, których nie można jednoznacznie wytłumaczyć przez kontekst. Natomiast w J 8,58 („Zanim Abraham stał się, JA JESTEM”) słowa te, co prawda, są wyjaśnione przez kontekst, ale mistycyzm nadaje im coś zupełnie innego – niewłaściwie użyta forma gramatyczna w tym zwrocie.

• Poprzez ukazanie, że w J 8,58 użyta jest poprawna forma gramatyczna

Swoją teorię argumentują tym, że Jezus użył tutaj celowo czasu teraźniejszego, aby zaznaczyć, że On był przed Abrahamem i jego egzystencja trwa aż do tej pory. Moim zdaniem ten argument jest trochę niepoważny. Czy naprawdę nikt by się inaczej nie domyślił, że Jezus jest „teraz” – tzn. w momencie mówienia słów ego eimi? Czyżby ta informacja miała być niezbędna dla słuchaczy? Nonsens. Antytrynitaryści próbują swoje stanowisko poprzeć takimi wersetami, jak:

• J 15,27: „Ale i wy składacie świadectwo, bo ze mną od początku jesteście” (BW)

Mamy w tym wersecie zastosowany czas teraźniejszy, a mowa jest o czasie rozciągającym się od przeszłości aż do chwili obecnej. Antytrynitaryści argumentują, że podobna sytuacja zachodzi w J 8,58, gdzie Jezus mówi o swojej egzystencji rozciągającej się od przeszłości aż do teraz – i również został użyty czas teraźniejszy. Lecz, niestety, pominęli pewną ważną kwestię. Chodzi o użycie wyrazu „zanim” – gr. prin. Z użyciem tego spójnika ściśle wiąże się zachowanie odpowiednich czasów, które tworzą poprawną chronologię zdarzeń. To, co się dzieje, zanim się stało coś, co jest wyrażone w czasie przeszłym, musi również być wyrażone w czasie przeszłym. Popatrzmy na podobną sytuację:

„Jan świadczył o nim i głośno wołał: «Ten to był, o którym powiedziałem: Ten, który za mną idzie, był przede mną, bo pierwej był niż ja»” (J 1,15 – BW).

Tutaj mamy ewidentnie użyty czas przeszły, mimo że jak Jan to mówił, w tym momencie Jezus przecież żył! A mimo wszystko Jan użył tutaj czasu przeszłego (imperfectum). Mamy dokładnie tę samą sytuację, co w J 8,58, tylko inną konstrukcję gramatyczną. Jan Chrzciciel mówi, że Jezus był, zanim on sam się narodził (mimo że Jan jako człowiek był starszy od Jezusa – czyli mowa tu jest o przedludzkim bytowaniu), a Jezus mówi, że On jest, zanim Abraham stał się.

Innym pomysłem jest ukazanie wersetu, który ma podobną strukturę gramatyczną, co J 8,58:

• Jr 1,5

„Wybrałem cię sobie, zanim cię utworzyłem w łonie matki, zanim się urodziłeś, poświęciłem cię, na proroka narodów przeznaczyłem cię” (BW).

W języku polskim wszystko wygląda tutaj normalnie, ale nie w greckiej Septuagincie (LXX). Tam mamy identyczną sytuację z użyciem czasów jak w J 8,58:

pro tou	me	plasai	se	en	koilia	epistamai	se
zanim	ja	utworzyłem	ciebie	w	łonie	znam	ciebie

Czasownik plasai jest w czasie przeszłym, zaś czasownik epistamai w czasie teraźniejszym.

Ale antytrynitaryści wpadają tutaj we własną pułapkę, ponieważ nie potrafiąc znaleźć innego podobnego wersetu (oprócz Jr 1,5 i J 8,58), podsuwają nam następne podobieństwo Jezusa do starotestamentowego Boga Jahwe. Zasada gramatyczna została złamana tylko w przypadku przekazywania słów Jezusa i Jahwe, aby ukazać Ich odwieczne bytowanie niezależne od czasu!

2. Antytrynitaryści zarzucają także, że w wersecie J 8,58 mowa jest o wieku, a nie o tożsamości

Oczywiście, że jest mowa o jednym i o drugim. Mowa jest o tożsamości, ponieważ Jezus używa po raz trzeci słów ego eimi w mistycznym znaczeniu, robiąc wyraźną aluzję do swoich dwóch wcześniejszych wypowiedzi w tym rozdziale. Po drugie, trzeba zwrócić uwagę na fakt, że Jezus powiedział w tym momencie: „Ja jestem”, ponieważ stwierdzenie „Ja już byłem” nie wydało Mu się odpowiednie dla określenia swojej Boskiej natury. Dla odwiecznego Boga nie istnieje coś takiego jak przyszłość i przeszłość – wszystko to dla Niego jest tylko jednym punktem. Atrybut odwieczności jest ściśle związany z prawdziwym Bóstwem.

3. Zetknąłem się również z atakiem na wniosek o podobieństwie Jezusa do Jahwe przedstawiony w tym artykule – mianowicie zostały ukazane podobieństwa Józefa, syna Jakuba, oraz Jezusa. Przyjrzyjmy się im:

• Zarówno Jezus, jak i Józef byli pasterzami owiec swojego ojca (Rdz 37,2 i J 10,11.27-29)
• Zarówno Jezus, jak i Józef byli umiłowanymi synami swych ojców (Rdz 37,3 i Mt 3,17)
• Zarówno Jezus, jak i Józef byli znienawidzeni przez swych braci (Rdz 37,4 i J 7,5)
• Zarówno Jezus, jak i Józef byli wysłani przez swych ojców do braci (Rdz 37,13 i Hbr 2,11)
• Zarówno z Jezusa, jak i z Józefa zdarto szaty (Rdz 37,23 i J 19,23-24)
• Zarówno Jezus, jak i Józef zostali sprzedani (Rdz 37,28 i Mt 26,15)
• Zarówno Jezus, jak i Józef byli kuszeni (Rdz 39,7 i Mt 4,1)
• Zarówno Jezus, jak i Józef byli fałszywie oskarżeni (Rdz 39,16-18 i Mt 26,59-60)
• Zarówno Jezus, jak i Józef byli umieszczeni z dwoma więźniami, z których jeden został stracony, a drugi zachowany (Rdz 40,2-3 i Łk 23,32)
• Zarówno Jezus, jak i Józef byli wynagrodzeni po cierpieniu (Rdz 41,41 i Flp 2,9-11)
• Zarówno Jezus, jak i Józef mieli około 30 lat, kiedy zaczęli karierę (Rdz 41,46 i Łk 3,23)
• Zarówno Jezus, jak i Józef przebaczyli swoim winowajcom (Rdz 45,1-15 i Łk 23,34)
• Zarówno Jezus, jak i Józef ocalili swój naród (Rdz 45,7 i Mt 1,21)
• Bóg obrócił to zło, które spotkało tak Jezusa, jak i Józefa w dobro (Rdz 50,20 i 1 Kor 2,7-8).

I tu antytrynitaryści z pewną nutą triumfu pytają: „Czy wobec tego Jezus to Józef, skoro Biblia ukazuje nam wyraźnie ich podobieństwo?”.

Lecz prawda jest taka, że podobieństwa służą zazwyczaj pobudzeniu wyobraźni, a nie do udowodnienia tożsamości. Ale w tym przypadku dopatrywałbym się czegoś więcej w podanych przeze mnie podobieństwach. Spójrzmy na to jeszcze raz:

Iz 43,10 (BW): „Wy jesteście moimi świadkami […]”

Dz 1,8: „[…] będziecie moimi świadkami […] aż po krańce ziemi”

– Czyżby Jezus robiłby konkurencję Bogu Jahwe? Od tej pory uczniowie deklarują się jako świadkowie Jezusa, a nie Jehowy (np. Antypas – Ap 2,13, Szczepan – Dz 22,20; i inni – Ap 17,6).

Iz 43,10: „[…] i moimi sługami […]”

J 12,26: „A kto by chciał Mi służyć, niech idzie za Mną, a gdzie Ja jestem, tam będzie i mój sługa. A jeśli ktoś Mi służy, uczci go mój Ojciec” (BT); zob. J 15,20, 2 Kor 11,23, Kol 4,12; Jud 1,1

Porównajmy powyższe zestawienie z wersetem:

„Lecz jeśli zapomnisz o Panu, Bogu twoim, i pójdziesz za bogami obcymi, aby im służyć i oddawać im pokłon, oznajmiam ci dzisiaj, że zginiesz na pewno” (Pwt 8,19 – BT).

Chodzi tu o służbę w sensie absolutnym, bo i Jezus jest Panem w sensie absolutnym (1 Kor 8,5-6). Jezus ponadto wielokrotnie powtarzał: „Pójdź za mną”. Tak samo jest z pokłonami – takie same oddaje się Bogu jak i Jezusowi:

„I słyszałem, jak wszelkie stworzenie, które jest w niebie i na ziemi, i pod ziemią, i w morzu, i wszystko, co w nich jest, mówiło: «Temu, który siedzi na tronie, i Barankowi, błogosławieństwo i cześć, i chwała, i moc na wieki wieków». A cztery postacie mówiły: «Amen». Starcy zaś upadli i oddali pokłon” (Ap 5,13-14 – BW).

„Wtedy rzekł mu Jezus: «Idź precz, szatanie! Albowiem napisano: Panu Bogu swemu pokłon oddawać i tylko jemu służyć będziesz»” (Mt 4,10 – BW).

Iz 43,10: „[…] abyście poznali i wierzyli mi, i zrozumieli, że to Ja jestem”	J 8,24: „[…] jeżeli nie uwierzycie, że JA JESTEM, pomrzecie w grzechach swoich” (BT)
Iz 43,10: „[…] abyście poznali i wierzyli mi, i zrozumieli, że to Ja jestem”	J 8,28: „Rzekł więc do nich Jezus: «Gdy wywyższycie Syna Człowieczego, wtedy poznacie, że JA JESTEM»” (BT)

Nikt w Biblii nie używa takich niejednoznacznych mistycznych słów bez żadnego rozwinięcia ani wytłumaczenia. O tym właśnie był cały ten artykuł.

Iz 43,10: „[…] przede mną Boga nie stworzono i po mnie się go nie stworzy”

Ap 1,17: „Jam jest Pierwszy i Ostatni” (BT)

Nie jest to bezpośrednie podobieństwo, ale zauważmy, że określenie „Pierwszy i Ostatni” jest synonimem słowa „Jedyny”. Bóg Jahwe też używa słów „Jam pierwszy i ostatni”, i to w kontekście „Nie ma poza Mną Boga”:

„Tak mówi Pan, Król Izraela i Odkupiciel jego, Pan Zastępów: «Ja jestem pierwszy i Ja ostatni; i nie ma poza Mną boga»” (Iz 44,6 – BT).

Ten fragment sugeruje nam, że określenie „pierwszy i ostatni” oznacza „nie ma poza Mną boga”, co bardzo pasuje do zestawienia z Iz 43,10.

Te bardzo mistyczne cechy pojawiają się zarówno u Jezusa, jak i u Jahwe. Podobieństwa Józefa i Jezusa są o wiele bardziej przyziemne, bo opisują zwykłe ludzkie sytuacje życiowe, więc podważanie tych podobieństw z Iz 43,10 za pomocą podobieństw Jezusa do Józefa nie jest zasadne.

Zobacz również: Okrzyk Tomasza w J 20,28 na tle Wj 20,3 i J 13,19.

Artykuł został napisany na podstawie Biblii poznańskiej (BP). Wszystkie podkreślenia zostały dodane przez autora, a biblijne cytaty pochodzą z: Biblii Tysiąclecia (BT), Biblii warszawskiej (BW) i Przekładu Nowego Świata (PNŚ) – Biblii Świadków Jehowy.

Grzegorz Żebrowski
(październik 2003)

---

P R Z Y P I S Y :
^[1] Autor jest twórcą apologetycznej strony: www.trynitarysci.republika.pl poświęconej przede wszystkim obronie dogmatu o Trójcy.