PIĘĆDZIESIĄTNICA
„Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy…” tak w Dziejach Apostolskich rozpoczyna się opis zesłania Ducha Świętego (Dz 2,1n). W greckim tekście św. Łukasza czytamy: pentekostes „pięćdziesiąty [dzień]”. Terminu tego użył autor dla nazwania święta Szawuot (hebr. szawua tydzień, szawuot tygodnie). W Księdze Tobiasza jest ono nazwane Świętem Tygodni (Tb 2,1), a historyk żydowski Józef Flawiusz w swojej Wojnie żydowskiej nazywa je Świętem Siedmiu Tygodni. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie: co to było za święto i dlaczego właśnie w ten dzień nastąpiło zesłanie Ducha.
Zmartwychwstanie Jezusa nastąpiło w szczególnym dniu kalendarza żydowskiego: w pierwszym dniu żniw. Żydzi nazywają pierwszą niedzielę po święcie Paschy dniem świętego snopa (hebr. omer snop). Dzień ten rozpoczyna okres pięćdziesięciu dni przed dniem Pięćdziesiątnicy, który jest obchodzony jako dzień spełnienia nadziei mesjańskich. Snop zostaje złożony jako ofiara dziękczynna za żyzność ziemi i obfitość plonów. Uczeni żydowscy uważali go za ofiarę dziękczynienia, jakie człowiek winien jest Bogu za otrzymaną na pustyni mannę, której każdy Hebrajczyk zbierał omer (Wj 16,16). Św. Paweł pisząc, że „Chrystus zmartwychwstał jako pierwszy spośród tych, co pomarli” (1 Kor 15,20), używa terminu greckiego aparche, co znaczy „pierwociny”.
Siedem tygodni później (czyli w pięćdziesiątym dniu) obchodzi się Święto Pięćdziesiątnicy, które jest nazywane również Świętem Tygodni, zgodnie z Prawem: „Odliczysz sobie siedem tygodni. Gdy zacznie sierp żąć zboże, rozpoczniesz liczyć te siedem tygodni. I będziesz obchodził Święto Tygodni ku czci Pana Boga Twego” (Pwt 16,9-10); oraz „I odliczycie sobie od dnia po szabacie, od dnia, w którym przyniesiecie snopy do wykonania nimi gestu kołysania, siedem tygodni pełnych, aż do dnia po siódmym szabacie odliczycie pięćdziesiąt dni i wtedy złożycie nową ofiarę pokarmową dla Pana” (Kpł 23,15-16).
Pierwszego dnia tego okresu pięćdziesięciu dni, synowie Izraela przynosili o zachodzie słońca pierwszy snop jęczmienia omer, pierwociny nowych plonów. Kapłan wykonywał tą ofiarą liturgiczny gest kołysania w czterech kierunkach, następnie gest podnoszenia w hołdzie Temu, do którego należy cała ziemia. W ten sposób snopy stawały się poświęcone. Natomiast dzień pięćdziesiąty był zakończeniem żniw i świętem zamknięcia. W tradycji żydowskiej istnieje ścisły związek między przestrzeganiem szabatu i obliczaniem tych pięćdziesięciu dni. Siódmy dzień jest zakończeniem i ukoronowaniem tygodnia, gdyż siódmego dnia stwarzanie świata było już zakończone i Bóg ten dzień pobłogosławił. Obliczanie siedem razy po siedem oznacza zakończenie wyższego rzędu. Orygenes (jeden z Ojców Kościoła) pisał: „Liczba pięćdziesiąt jest święta; jest to widoczne na przykładzie dni świątecznych Pięćdziesiątnicy, które oznaczają wyzwolenie z utrapień i oddanie się radości. Dlatego w tym czasie nie pości się ani nie klęka, czas ten bowiem wyobraża świąteczne zgromadzenie, jakie odbędzie się w czasach przyszłych, zapowiadane w ziemi Izraela przez rok zwany przez Hebrajczyków rokiem jubileuszowym; ten pięćdziesiąty rok przynosi ze sobą uwolnienie niewolników i darowanie długów. Ponadto liczba pięćdziesiąt obejmuje siedem szabatów, szabat szabatów, a także nowy początek w ósmym szabacie, prawdziwie nowy odpoczynek, który jest ponad szabatem”.
Według tradycji lud Izraela był w Egipcie niejako zamknięty „za pięćdziesięcioma bramami nieczystości”. Dlatego Bóg wyzwolił swój lud zza wszystkich tych nieczystych bram, które go więziły i przeprowadził go przez „pięćdziesiąt bram mądrości”, aby go oczyścić i uczynić godnym otrzymania Tory (Prawa Mojżeszowego). W jej pięciu księgach (pięć pierwszych ksiąg Starego Testamentu dla Żydów jest najświętszym Pięcioksięgiem, Prawem, czyli Torą) pięćdziesiąt razy wspomniane jest wyjście z Egiptu tak głosi ona miłosierdzie Boga wobec świata. Istotnym celem wyjścia z Egiptu było nadanie Prawa i jego przyjęcie przez lud Izraela, nastąpiło to właśnie w dzień święta Szawuot. Dlatego każdy pobożny Izraelita obowiązany jest do osobistego odliczania dni, które doprowadzą do dnia rocznicy otrzymania Tory. Czas ten rabini polecają poświęcić praktykowaniu i doskonaleniu cnót, na których opiera się świat, aby w ten sposób przyspieszyć nadejście czasów mesjańskich. W czasie tych pięćdziesięciu dni przed Izraelem otwierały się „bramy czystości”. Z gromady niewolników dzieci Izraela stały się ludem świętym i królewskim kapłaństwem. Święto Szawuot zwane jest również „czasem daru naszej Tory”.
Zauważmy tę wspaniałą analogię. Dzień zesłania Ducha Świętego uważa się za narodziny Kościoła. Wtedy to przyobleczeni mocą z wysoka apostołowie, z gromadki wylękłych i zrozpaczonych ludzi zmienili się w zjednoczone w jednym Duchu Ciało Chrystusa Kościół Chrystusowy, głoszący z mocą Dobrą Nowinę. Duch Święty uczynił z nich wspólnotę, tak jak przyjęcie Prawa uczyniło z Hebrajczyków lud Boży. Według tradycji żydowskiej Mojżesz, zszedłszy z góry Synaj, rzekł do ludu: „Weźmijcie Torę!” słowa nie mniej uroczyste niż te, które wypowiedział Jezus w pierwszy dzień święta Szawuot: „Weźmijcie Ducha Świętego!”
W ramach Święta Tygodni czytana jest w synagodze Księga Rut. Kłosy zbierane przez nią na polu Booza są jak pierwociny żniw jęczmienia i ofiara snopa. Wiemy, że Rut Moabitka pojawia się w rodowodzie Jezusa i że dla judaizmu nie ma wątpliwości, że Rut zalicza się do przodków Mesjasza. Ona, nie-Żydówka, umożliwi przyjście Mesjasza i stanie się symbolem otwarcia zbawienia dla wszystkich narodów. Księga Rut uczy nas, że królestwo niebieskie może być udziałem jedynie tego, kto przeszedł próbę upokorzeń i cierpień.
Duch Święty-Pocieszyciel jest tym, którego Jezus obiecuje zesłać uczniom i który ukazuje się w postaci ognistych języków nad głowami apostołów; jest to ten sam Duch Święty, który zstąpił w ogniu Synaju, aby wyryć Dziesięć Słów życia (Dekalog), by podyktować Mojżeszowi Torę pisaną i Torę ustną. Tora Ducha, która od tysięcy lat jest rozkoszą Izraela, żyje prawdziwym życiem w Jezusie Chrystusie. Tora to Jezus żyjący, a Jezus to żyjąca Tora. Tak jak najdroższe Ciało Chrystusa, tak i Tora daje życie, tak samo Torę się „spożywa”. Winniśmy żywić się jej słowami i wchłaniać ją sercem, aby, jak pisze św. Paweł, być „listem napisanym nie atramentem, lecz Duchem Boga żywego, nie na kamiennych tablicach, lecz na żywych tablicach serc” (2 Kor 3,3).
Najbardziej oczywisty znakiem, towarzyszącym zstąpieniu Słowa na Synaju było pojawienie się Chwały Boga w ogniu i błyskawicach: „Trzeciego dnia rano rozległy się grzmoty z błyskawicami […] Góra zaś Synaj była cała spowita dymem, gdyż Pan zstąpił na nią w ogniu […] i cała góra bardzo się trzęsła” (Wj 19,16-18). W wieczerniku zaś: „Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wichru […] Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden” (Dz 2,2-3). Tylko Duch Święty może przemawiać do serca człowieka. Teofania w wieczerniku jest wypełnieniem obietnicy nowego przymierza: „Umieszczę swe prawo w głębi ich jestestwa i wypiszę na ich sercu” (Jr 31,33). Tak więc owe „języki ognia” stają się czytelnym symbolem. „Czyż moje słowo nie jest jak ogień?” (Jr 23,29) mówi Bóg.
Według św. Augustyna: „Pięćdziesiąt dni po odprawieniu symbolicznej Paschy, po ofiarowaniu i spożyciu baranka, którego krew na odrzwiach domów była rękojmią zbawienia, lud Izraela otrzymał Prawo wyryte palcem Bożym wyobrażającym Ducha Świętego. Podobnie też pięćdziesiąt dni po męce Pana naszego Jezusa Chrystusa, która była Paschą prawdziwą, sam Duch Święty został zesłany na uczniów”.
Dzień Pięćdziesiątnicy, o którym mówią Dzieje Apostolskie, jest więc dniem wielkiego święta, zamykającym siedem tygodni żniw. Cały ten okres pięćdziesięciu dni po święcie Paschy jest przypomnieniem wyjścia z Egiptu, od pierwszej Paschy aż po otrzymanie Prawa na Synaju w pięćdziesiąt dni później. Ten pięćdziesiąty dzień właśnie wybrał Duch Święty, aby zstąpić na rodzący się Kościół.
Na podstawie książki brata Efraima pt. Jezus Żyd praktykujący
opracowała Aleksandra Kowal