PODSTAWOWE INFORMACJE O TYGODNIU EKUMENICZNYM, ŚWIATOWYM I POLSKIM EKUMENIZMIE
1. TYDZIEŃ POWSZECHNEJ MODLITWY O JEDNOŚĆ CHRZEŚCIJAN
1.1. HISTORIA
Już w 1908 roku taką formę modlitwy o jedność chrześcijan, w dniach 18 – 24 stycznia, zaproponowali dwaj duchowni anglikańscy: Spencer Jones i Paul James. Niestety nie spotkało się to z uznaniem innych chrześcijan, gdyż autorzy projektu uważali, że celem tego tygodnia powinna być modlitwa za akatolików, aby wrócili do jedności z Rzymem.
Dopiero w 1935 roku odnowienia tej inicjatywy dokonał katolicki kapłan ks. Paul Couturier z Lyonu. Był on bardzo zaangażowany w działalność ekumeniczną. Taką postawę otwartości ukształtowała w nim praca i pomoc emigrantom rosyjskim osiadłym, po Rewolucji Październikowej, w okolicach Lyonu. Dzięki tej pracy ks. Paul Couturier zbliżył się do tradycji wschodniej. Jednocześnie na ukształtowanie się tej ekumenicznej otwartości miała wpływ ekumeniczna działalność opactwa benedyktyńskiego Amay sur Meuse w Belgii.
Tydzień Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan po raz pierwszy został zorganizowany w Lyonie w 1936 roku. Następnie inicjatywa ta objęła całą Francję oraz kraje sąsiednie. Włączyli się w nią prawosławni, anglikanie oraz wyznania protestanckie. […]
* * *
2. NABOŻEŃSTWA EKUMENICZNE
Nabożeństwa ekumeniczne to wspólne modlitwy Kościołów chrześcijańskich w intencji jedności. Ich formą zinstytucjonalizowaną jest Tydzień Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan. Natomiast formami niezinstytucjonalizowanymi są wszelkiego rodzaju grupy charyzmatyczne, modlitewne oraz rekolekcje ekumeniczne.
Nabożeństwa ekumeniczne mają charakter wyznaniowy, międzywyznaniowy lub pokutny, szczególnie w czasie programowych spotkań grup mieszanych ds. dialogu doktrynalnego.
2.1. CEL
Celem nabożeństw ekumenicznych jest modlitwa o jedność lub wyrażenie chęci pozostawania razem wbrew istniejącym podziałom.
2.2. CZAS
Szczególnym czasem organizowania nabożeństw ekumenicznych jest Tydzień Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan (18 – 24. 01.), okres Epifanii, Wielki Czwartek, Wielki Piątek, okres Adwentu, Bożego Narodzenia i Wielkiego Postu, Święta Wielkanocne, czas między Wniebowstąpieniem i Zesłaniem Ducha Świętego, spotkania, obrady, zjazdy oraz szczególne wydarzenia ekumeniczne.
2.3. POTRZEBA
Na potrzebę takich nabożeństw ekumenicznych wskazał już Sobór Watykański II w Dekrecie o ekumenizmie (DE 8) oraz wydane przez Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan (dziś Papieską Radę ds. Popierania Jedności Chrześcijan)Dyrektorium ekumeniczne (cz. I, 33 – 34).
* * *
3. EKUMENIZM ŚWIATOWY
3.1. EKUMENICZNA RADA KOŚCIOŁÓW
Ekumeniczna Rada Kościołów, zwana też Światową Radą Kościołów, powstałą w 1948 roku w Amsterdamie. Jej celem jest prowadzenie działalności ekumenicznej.
Obecnie zrzesza około 300 Kościołów chrześcijańskich (w tym 29 stowarzyszonych) z 90 krajów, obejmując ogólną liczbę 283.000.000 wiernych.
W łączności z Ekumeniczną Radą Kościołów pozostaje Polska Rada Ekumeniczna.
3.2. PAPIESKA RADA DS. POPIERANIA JEDNOŚCI CHRZEŚCIJAN
W 1960 roku Stolica Apostolska utworzyła Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan w ramach komisji przygotowawczych Soboru Watykańskiego II. Była to odpowiedź Jana XXIII na prośbę melchickiego patriarchy antiocheńskiego Maksymosa IV oraz arcybiskupa Padeborn Lorenza Jaegera. W trakcie trwania Soboru Watykańskiego II Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan odpowiedzialny był za zaproszenie niekatolickich obserwatorów oraz wypracowaniu kilku dokumentów, m.in. Dekretu o ekumenizmie, Deklaracji o wolności religijnej oraz Dekretu o kościołach wschodnich katolickich.
Obecnie Sekretariat nosi nazwę Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan. Praca jej polega na przygotowaniu dokumentów ekumenicznych, organizowaniu zebrań, zgromadzeń i sesji plenarnych.
Dzięki inicjatywą Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan, a obecnie Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan, utworzono liczne komisje mieszane ds. dialogu teologicznego Kościoła katolickiego z innymi Kościołami chrześcijańskimi: ewangelicko – luterańsko – katolicka – 1965; anglikańsko – teologiczna – 1966; katolicko – metodystyczna – 1966; Kościoła katolickiego i Światowego Aliansu Kościołów Reformowanych – 1970; Kościoła katolickiego i niektórych Wspólnot Zielonoświątkowców – 1970; katolicko – koptyjska – 1973 oraz katolicko – prawosławna – 1975, w której czynny udział brał o. prof. dr hab. Wacław Hryniewicz OMI (Instytut Ekumeniczny KUL).
3.3. INSTYTUTY EKUMENICZNE
3.3.1. Ośrodki powstałe przed Soborem Watykańskim II
— ÖKUMENISCHES INSTITUT przy wydziale teologii ewangelickiej na Uniwersytecie w Heidelbergu, zajmujący się teologią wschodnią i rzymskotaktolicką (1946).
— OSTKIRCHLICHES INSTITUTUM DER AUGUSTINER w Würzburgu, zajmujący się teologią wschodnia (1948).
— ÖKUMENISCHES INSTITUT przy wydziale teologii ewangelickiej w Bonn, zajmujący się teologią prawosławną, katolicką, anglikańską i starokatolicką (1956).
— JOHANN ADAM MÖHLER INSTITUT FÜR ÖKUMENIK w Padeborn, zajmujący się dialogiem międzywyznaniowym (1957).
— ÖKUMENISCHES INSTITUT przy wydziale teologii katolickiej na Uniwersytecie w Münster, zajnujący się teologią międzywyznaniową (1960).
— ÖKUMENISCHES INSTITUT DER ABTEI NIEDERALTAICH, zajmujący się kontaktami ekumenicznymi (1962).
— BERLINER ÖKUMENISCHES INSTITUT, zajmujący się teologią międzywyznaniową (1962).
3.3.2. Ośrodki powstałe po Soborem Watykańskim II
— INSTITUT D’ETUDES OECUMÉNIQUES we Fryburgu Szwajcarskim, zajmujący się studiami ekumenicznymi (1964).
— ANGLIKANISCHES INSTITUT DER ABTEI ST. MATTHIAS w Trewirze, zajmujący się teologią anglikańską i starokatolicką (1964).
— ISTITUT FÜR ÖKUMENISCHE FORSCHUNG na Uniwersytecie w Tybindze, zajmujący się teologią ekumeniczną (1964).
— CENTRE D’ETUDES OECUMÉNIQUES w Strasbourgu, zajmujący się szczególnie teologią luterańską (1965 – powołany do życia przez Światową Federację Luterańską).
— ISTITUT FÜR DOGMENGESCHICHTE UND ÖKUMENISCHE TEOLOGIE na Uniwersytecie w Grazu (1966).
— ÖKUMENISCHES INSTITUT przy wydziale teologii ewangelickiej na Uniwersytecie w Monachium, zajmujący się dialogiem protestancko – katolickim (1967).
— INSTITUTO DI TEOLOGIA ECUMENIKA S. NIKOLA w Barii, zajmujący się ekumenizmem i teologią wschodnią (1969).
3.3.3. Ośrodki międzywyznaniowe
— INSTITUT OEKUMENIQUE DE RECHERCHES THÉOLOGIQUES «MYSTERIUM SALUTIS» powstały w Jerozolimie z inicjatywy Papieża Pawła VI w czasie spotkania z Ekumenicznym Patriarchą Konstantynopola Atenagorasem I (1965).
— INSTITUT SUPÉRIEUR D’ETUDES OECUMÉNIQUES w Paryżu (1967).
— ARBEITSGEMEINSCHAFT ÖKUMENISCHER UNIVERSITÄTSINSTITUTE zrzeszający instytuty ekumeniczne z Tybingi, Bochum, Münster i Monachium (1973).
3.3.4. Polska
— Sekcja Teologii Ekumenicznej i Porównawczej na wydziale teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (1970), przekształcona w 1983 roku na Instytut Ekumeniczny, którego długoletnim kierownikiem był o. prof. dr hab. Wacław Hryniewicz OMI (obecnie jest zastępcą kierownika).
3.4. NAJWAŻNIEJSZE DOKUMENTY KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO O EKUMENIZMIE OD SOBORU WATYKAŃSKIEGO II
— Sobór Watykański II, Dekret o ekumenizmie (1964).
— Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan, Dyrektorium ekumeniczne [dotyczące realizacji soborowych zasad ekumenicznych jako pomoc dla Biskupów we wprowadzaniu w życie Dekretu o ekumenizmie] (cz. I – 1967, cz. II – 1970).
— Paweł VI, Encyklika Ecclesiam suam, cz. III, Dialog (1964).
— Paweł VI, Motu proprio Matrimonia mixta o małżeństwach mieszanych (1970).
— Paweł VI, Testament 6 (1978).
— Jan Paweł II, Encyklika Ut unum sint (1995).
— Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Catechesi tradendae (1979).
— Jan Paweł II, List apostolski Orientale lumen (1995).
— Jan Paweł II, List apostolski Tertio Millennio adveniente (1994).
— Jan Paweł II, List apostolski Redemtionis Anno na temat Jerozolimy (1984).
— Jan Paweł II, List apostolski Euntes in mundum na 1000 – lecie chrztu Rusi Kijowskiej (1988).
— Jan Paweł II, List apostolski Anzitutto rendo z okazji 350 – lecia Unii Użhoradzkiej (1996).
— Jan Paweł II, List apostolski Magno cum gaudio z okazji 400 – lecia Unii Brzeskiej (1995).
— Jan Paweł II, List apostolski Mantre si intensificano na temat stosunków między katolikami i prawosławnymi w nowej sytuacji Europy Środkowej i Wschodniej (1991).
— Jan Paweł II, List apostolski z okazji 500 – lecia urodzin Marcina Lutra (1983).
— List [Deklaracja wspólna] Papieża Jana Pawła II i Ekumenicznego Patriarchy Konstantynopola Bartłomieja I (1995)
— List [Deklaracja wspólna] Papieża Jana Pawła II i arcybiskupa Canterbury Roberta Runicie (1989).
* * *
4. EKUMENIZM W POLSCE
4.1. POLSKA RADA EKUMENICZNA
Już w 1940 roku odbywały się konspiracyjne spotkania ekumeniczne, ale dopiero w 1942 roku ukonstytuowała się Tymczasowa Rada Ekumeniczna, do której przedstawiciele poszczególnych Kościołów należeli personalnie, a nie jako oficjalni przedstawiciele.
W 1946 roku ukonstytuowała się Polska Rada Ekumeniczna, w skład której weszło 12 wyznań. Z jej inicjatywy powstała w 1954 roku Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie.
W 1963 roku Polska Rada Ekumeniczna próbowała nawiązać stosunki z Kościołem katolickim, ale inicjatywa ta została odrzucona. Dialog i współpraca nabrały rozpędu dopiero po Soborze Watykańskim II.
Obecnie w skład Polskiej Rady Ekumenicznej wchodzą:
— Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w RP,
— Kościół Ewangelicko – Augsburski w RP,
— Kościół Ewangelicko – Reformowany w RP,
— Kościół Ewangelicko – Metodystyczny w RP,
— Kościół Polsko – katolicki w RP,
— Kościół Starokatolicki Mariawitów w RP,
— Kościół Chrześcijan Baptystów w RP,
— oraz jako członkowie stowarzyszeni: Społeczne Towarzystwo Polskich Katolików i Towarzystwo Biblijne w Polsce.
Polska Rada Ekumeniczna pielęgnuje tradycje ekumeniczne, nawiązując do tego nurtu polskiej myśli, który opowiada się za wolnością, równouprawnieniem i poszanowaniem wyznań. Jednocześnie troszczy się o umocnienie atmosfery duchowej, sprzyjającej jedności chrześcijan, w myśl modlitwy arcykapłańskiej Jezusa: aby wszyscy byli jedno (por. J 17, 21). Czyni to w nawiązaniu i zgodnie z zasadami światowego ekumenizmu. Cel Polskiej Rady Ekumenicznej został nakreślony w jej statucie: duchowne zbliżenie i pielęgnowanie braterskich stosunków między Kościołami.
4.2. KOŚCIÓŁ KATOLICKI W POLSCE
W 1961 roku z inicjatywy ks. Mystowskiego, przy studium duszpasterskim w Warszawie, powstała sekcja ekumeniczne, która pod koniec 1962 roku przekształciła się w Ośrodek ds. Jedności Chrześcijan. W tymże samym roku Kościół katolicki w Polsce pierwszy raz włączył się w Tydzień Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan.
Od 1963 roku w Laskach koło Warszawy organizowane są rekolekcje ekumeniczne dla kapłanów i kleryków oraz kształcenie młodzieży akademickiej (od 1964) i ekumeniczne rekolekcje dla młodzieży (od 1967). Natomiast w większych miastach powstały liczne grupy modlitewne, czytające Pismo Święte, modlące i poznające się wzajemnie.
W 1966 roku powstała przy Episkopacie Polski Komisja ds. Ekumenizmu (obecnie Rada Episkopatu Polski ds. Ekumenizmu). Do jej zadań należy: doroczne spotkania z diecezjalnymi referentami ekumenicznymi, organizowanie sesji naukowych, opracowanie podstaw formacji ekumenicznej w seminariach duchownych, organizowanie Tygodnia Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan i wydawanie materiałów na nabożeństwa ekumeniczne. Od 1967 roku wydaje ona Biuletyn Ekumeniczny.
W 1969 roku Episkopat Polski wydał List Pasterski na temat Tygodnia Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan. Natomiast w 1971 roku delegacja Polskiej Rady Ekumenicznej pierwszy raz uczestniczyła w nabożeństwie ekumenicznym, z okazji Tygodnia Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan, w kościele katolickim. A od 1974 roku, w odpowiedzi na zaproszenie Kościoła rzymsko – katolickiego, skierowanego do Polskiej Rady Ekumenicznej, rozpoczęły się wspólne obchody Tygodnia Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan.
W 1974 roku powstała też Komisja Mieszana Kościoła rzymsko – katolickiego i Polskiej Rady Ekumenicznej, która w 1977 roku utworzyła Podkomisję ds. Dialogu Ekumenicznego.
Liczne synody diecezjalne zaleciły też wzbogacenie akcentami ekumenicznymi tradycyjnych nabożeństw: Gorzkich Żali; Drogi Krzyżowej; nabożeństw majowych, czerwcowych i październikowych; pogrzebom; godzinom biblijnym i nabożeństwom Słowa Bożego.
Do cennych inicjatyw ekumenicznych należy zaliczyć: budowę ekumenicznej świątyni na Majdanku (1985) i Międzynarodowego Ośrodka Spotkań Młodzieży (1986); Ekumeniczne Dni Młodych w Kodniu i Supraślu (Jednym z inicjatorów dni kodeńskich był o. Andrzej Madej OMI); wielkie zaangażowanie w pracę ekumeniczną Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny oraz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Akademii Teologii Katolickiej; na gruncie parafialnym przyjaźnie między duchownymi różnych wyznań.
4.3. WYBITNI POLSCY EKUMENIŚCI
— Bp senior Władysław Miziołek.
— Bp prof. dr hab. Alfons Nossol.
— O. prof. dr hab. Wacław Hryniewicz OMI.
— Ks. prof. dr hab. Alfons Skowronek.
— Ks. prof. dr hab. Lucjan Balter.
— Ks. prof. dr hab. Stanisław Nagy.
— O. prof. dr hab. Stanisław Celestyn Napiórkowski OFMConv.
— O. dr Krzysztof Kowalik SDB
— Bp Jan Szarek – Prezes Polskiej Rady Ekumenicznej (Kościół Ewangelicko – Augsburski).
— Bp Rudolf Bażanowski (Kościół Ewangelicko – Augsburski).
— Bp senior Janusz Narzyński (Kościół Ewangelicko – Augsburski).
— Ks. Marcin Hintz (Kościół Ewangelicko – Augsburski).
— Bp Zdzisław Tranda (Kościół Ewangelicko – Reformowany).
— Bp Edward Puślecki (Kościół Ewangelicko – Metodystyczny).
— Bp prof. dr hab. Wiktor Wysoczański (Kościół Polsko – katolicki, Rektor ChAT).
— Bp Tadeusz Majewski (Kościół Polsko – katolicki).
— Bp Jerzy Szotmiller (Kościół Polsko – katolicki).
— Bp prof. dr hab. Jeremiasz Anchimiuk (Kościół Prawosławny)
— Bp Teodor Majkowicz (Kościół Greckokatolicki – Bizantyńsko-Ukraiński).
— Ks. dr Henryk Paprocki (Kościół Prawosławny).
— Ks. dr Jerzy Teofiluk (Kościół Prawosławny).
— Ks. prof. dr hab. Marian Bendza (Prorektor ChAT).
— Ks. prof. dr hab. Janusz T. Kościuszko (Prorektor ChAT).
— Barbara Enholc – Narzyńska (Dyrektor Generalny Towarzystwa Biblijnego w Polsce).
— Karol Karski (Kościół Ewangelicko – Augsburski).
4.4. CZASOPISMA O CHARAKTERZE EKUMENICZNYM
— Biuletyn Ekumeniczny. Publikacja Rady Episkopatu Polski ds. Ekumenizmu.
— Jednota. Miesięcznik religijno – społeczny poświęcony polskiemu Ewangelicyzmowi i Ekumenii.
— Chrześcijanin. Organ prasowy Kościoła Zielonoświątkowego w Polsce.
— Słowo Prawdy. Publikacja Polskiego Kościoła Chrześcijan Baptystów.
— Przegląd Prawosławny.
— Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.
— Biuletyn KAI. Ekumenizm, Kościoły, religie.
— Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej.
— Studia i dokumenty ekumeniczne.
© Copyright: Parafia „Przemienienia Pańskiego” w Iławie
e-mail: rw@omi.org.pl lub rwomi@ewan.com.pl